[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Uprawa winoroli i winiarstwo
w ma³ym gospodarstwie
na Podkarpaciu
Poradnik dla pocz¹tkuj¹cych
opracowa³
Wojciech Bosak
Jas³o 2004
1
Opracowanie tekstu, map i ilustracji: Wojciech Bosak
(Polski Instytut Winoroli i Wina)
Autor dziêkuje Romanowi Myliwcowi z winnicy Golesz w Jale za inspiracjê i pomoc
w opracowaniu niniejszej publikacji.
© Wojciech Bosak, Polski Instytut Winoroli i Wina, 2004
Publikacja jest chroniona prawem autorskim. Publikowanie, powielanie i przetwarzanie tekstu, tabel, map
i ilustracji oraz jakiekolwiek ich wykorzystanie w celu innym, ni¿ u¿ytek prywatny wymaga zgody autora.
Wydawca: Zwi¹zek Gmin Dorzecza Wis³oki,
ul. Konopnickiej 82, 38200 Jas³o,
tel. 013 446 - 80- 19, e-mail: wisloka@um.jaslo.pl
Wydanie niniejszej publikacji sfinansowano ze rodków Samorz¹du Województwa Podkarpackiego
w ramach projektu pilota¿owego Podkarpackie winnice
Ok³adka, strona tytu³owa, uk³ad graficzny: Marcin Szczêk
Sk³ad: Studio Graficzne 41
Druk: Grafpres Kraków
2
Wstêp
Æwieræ wieku temu jedno z gospodarstw pod Jas³em odwiedzili zaprzyjanieni wêgier-
scy winiarze i w³asnorêcznie posadzili przywiezione znad Cisy sadzonki winoroli. Nikt
wówczas nie przypuszcza³, ¿e ten nieco ekscentryczny prezent da pocz¹tek najs³ynniej-
szej polskiej winnicy. W nastêpnych latach prowadzona przez Romana Myliwca niewiel-
ka winnica Golesz pozostawa³a niemal jedyn¹ redut¹ profesjonalnej, polowej uprawy wi-
noroli po tej stronie Karpat. W tym czasie Myliwiec przetestowa³ w uprawie kilkaset
odmian winoroli, napisa³ kilka ksi¹¿ek i zdoby³ miêdzynarodowe uznanie jako autorytet
w dziedzinie ampelologii (wiedzy o odmianach winoroli). I przede wszystkim udowodni³,
¿e w naszych warunkach nie tylko mo¿na uprawiaæ winorol, ale równie¿ uzyskaæ wyso-
kiej jakoci wino. Jeszcze nie tak dawno polow¹ uprawê winoroli traktowano u nas jako
trochê zwariowane hobby, dzisiaj winnice czêsto znacznie wiêksze od skromnego Gole-
sza powstaj¹ w ca³ej Polsce. Jednak symbolem odrodzenia polskiego winiarstwa wci¹¿
pozostaje podkarpackie Jas³o.
Wino jest dzisiaj w modzie. Miliony ludzi ze wszystkich kontynentów nie tylko przed-
k³adaj¹ je nad inne trunki, ale przejawiaj¹ w tym kierunku autentyczne zainteresowanie.
Nigdy te¿ w przesz³oci profesja winiarska nie cieszy³a siê tak du¿ym presti¿em, a do
tego na produkcji dobrego wina mo¿na ca³kiem niele zarobiæ. Nic zatem dziwnego, ¿e
w ró¿nych miejscach wiata jak grzyby po deszczu wyrastaj¹ nowe winnice. W Polsce
uprawa winoroli jest na pewno trudniejsza i bardziej ryzykowna, ni¿ na przyk³ad w Hisz-
panii czy Kalifornii. Ale pomimo wyzwañ jakie stawia nadwilañski klimat, tak¿e u nas
przybywa chêtnych do za³o¿enia w³asnej winnicy, a winiarskie pasje przybieraj¹ ju¿ nie
tylko amatorsk¹ postaæ. O w³asnej winnicy i produkcji wina myl¹ dzisiaj coraz czêciej
rolnicy, którzy w ten sposób chc¹ wzbogaciæ profil produkcji swoich gospodarstw i pod-
nieæ ich rentownoæ. Takich pragmatycznych entuzjastów winiarstwa nie brakuje rów-
nie¿ na Podkarpaciu i do nich w³anie adresujemy niniejsz¹ broszurê.
Ale zaznaczmy nie jest to podrêcznik uprawy winoroli i produkcji wina. Na ten temat
wydano ju¿ w Polsce kilka ksi¹¿ek, z których warto poleciæ Uprawê winoroli i Wino
z w³asnej winnicy autorstwa Romana Myliwca, szczególnie dla nas cenne, gdy¿ oparte
na podkarpackich dowiadczeniach. Niniejsz¹ ksi¹¿eczkê traktujemy jako uzupe³nienie,
czy raczej wprowadzenie do wymienionych pozycji. Dotyczy ona bowiem zagadnieñ które
nale¿y koniecznie rozwa¿yæ przed podjêciem jakichkolwiek prac zwi¹zanych z posadze-
niem winnicy.
Od czego zacz¹æ?
Przede wszystkim od przemylenia i starannego zaplanowania pierwszych kroków,
gdy¿ pomy³ki przy zak³adaniu uprawy mog¹ siê okazaæ bardzo kosztowne. Zanim wiêc
poniesiemy jakiekolwiek zwi¹zane z tym nak³ady, pomylmy o profilu i skali przysz³ej
produkcji, starannie rozwa¿my lokalizacjê i rozplanowanie winnicy oraz wybierzmy od-
3
miany winoroli. Pamiêtajmy przy tym o mo¿liwociach i ograniczeniach wynikaj¹cych
z warunków lokalnego klimatu, gleby i topografii. Tym w³anie zajmiemy siê w kolejnych
rozdzia³ach tej broszury. A na pocz¹tek kilka praktycznych uwag które byæ mo¿e uchro-
ni¹ nas przed powielaniem b³êdów czêsto pope³nianych przez pocz¹tkuj¹cych wino-
grodników i winiarzy.
nie spieszmy siê
Podejmuj¹c decyzjê o za³o¿eniu winnicy chcielibymy pewnie jak najszybciej docze-
kaæ siê widoku zasadzonych krzewów winoroli, zbioru winogron i wreszcie w³asnego
wina. To czêsto sk³ania nas do zbyt pochopnych dzia³añ, ale pamiêtajmy, ¿e uprawa wino-
roli jest zajêciem dla cierpliwych. Winorol jest rolin¹ d³ugowieczn¹ i prawid³owo za³o-
¿ona plantacja mo¿e przynosiæ korzyci przez pó³ wieku i d³u¿ej. Dlatego zw³aszcza
jeli mylimy o towarowej produkcji na wiêksz¹ skalê warto powiêciæ nawet dwa, trzy
lata na znalezienie odpowiedniej dzia³ki, zdobycie w³aciwych sadzonek i staranne przy-
gotowanie gleby przed posadzeniem winnicy. Na pewno nie bêdzie to czas stracony, ale
inwestycja przynosz¹ca w przysz³oci zyski nam i naszym nastêpcom.
wybierzmy najlepsz¹ lokalizacjê winnicy
Na naszych szerokociach geograficznych powodzenie uprawy winoroli zale¿y przede
wszystkim od w³aciwej lokalizacji winnicy to zdanie znajdziemy w ka¿dym podrêczni-
ku. O tej zasadzie zapominamy najczêciej wtedy, gdy ju¿ posiadamy kawa³ek ziemi
i z góry zak³adamy, ¿e tam w³anie powstanie nasza winnica. Jak¿e czêsto stajemy siê
wówczas odporni na argumenty przemawiaj¹ce za tym, ¿e byæ mo¿e nie jest to najlepsze
miejsce do uprawy winoroli. Ale takie przywi¹zanie do ojcowizny mo¿e nas drogo kosz-
towaæ! Pamiêtajmy o jednym koszt za³o¿enia winnicy najczêciej wielokrotnie przekra-
cza wartoæ samego gruntu. Jeli wiêc powa¿nie rozwa¿amy za³o¿enie wiêkszej, towaro-
wej uprawy od samego pocz¹tku bierzmy pod uwagê ewentualny zakup odpowiedniej
dzia³ki. Ceny ziemi na Podkarpaciu wci¹¿ nie s¹ wysokie, a w wielu okolicach, zw³aszcza
na pogórzach le¿¹ od³ogiem ca³e hektary wynios³ych, dobrze nas³onecznionych zboczy,
wrêcz wymarzonych do uprawy winoroli. Jeli wiêc upieramy siê przy problematycznej
lokalizacji winnicy tylko dlatego, ¿e mamy ju¿ tam kawa³ek ziemi, czynimy niewielk¹
oszczêdnoæ a nara¿amy siê na spor¹ stratê pieniêdzy, pracy i czasu.
zacznijmy od niewielkiej skali uprawy
Pomimo teoretycznego przygotowania i doradztwa bardziej dowiadczonych kolegów po-
cz¹tkuj¹cy winogrodnicy powinni siê liczyæ z mo¿liwoci¹ ró¿nych wpadek przy zak³adaniu
i prowadzeniu winnicy. Na pocz¹tek nie ryzykujmy wiêc wiêkszych nasadzeñ i zacznijmy od
niewielkiej uprawy, np. 1015 arów. Przy takim areale ewentualne b³êdy, jakkolwiek oka¿¹ siê
kosztowne nie doprowadz¹ nas do bankructwa i dadz¹ siê stosunkowo ³atwo naprawiæ. Gdy po
23 latach nabierzemy odpowiedniej praktyki, lepiej poznamy siedlisko winnicy i specyfikê ró¿-
nych odmian winoroli, z wiêksz¹ pewnoci¹ zadecydujemy o ewentualnym rozszerzeniu upra-
wy. A jeli z jakichkolwiek powodów nasze plany dotycz¹ce towarowej uprawy winoroli nie
powiod¹ siê, to nie zostaniemy na lodzie z hektarami niepotrzebnej plantacji. Bowiem winnica
o powierzchni 10 arów w sam raz wystarczy, by zapewniæ nam wino na domowe potrzeby.
4
starannie wybierajmy materia³ sadzeniowy
Inny nagminnie pope³niany przez pocz¹tkuj¹cych winogrodników b³¹d, to pochopne zakupy
materia³u sadzeniowego. Nie mog¹c doczekaæ siê realizacji wymarzonej winnicy czêsto kupuje-
my po prostu to, co akurat jest dostêpne na naszym doæ szczup³ym rynku sadzonek winoroli.
le wybrane sadzonki s¹ równie du¿ym zagro¿eniem dla uprawy, jak z³a lokalizacja. I pamiêtajmy,
¿e ich zakup to najpowa¿niejsza inwestycja zwi¹zana z za³o¿eniem winnicy, stanowi¹ca czasem
grubo ponad po³owê ogólnych kosztów. Pod ¿adnym wiêc pozorem nie sadmy sadzonek, które
nie s¹ w pe³ni dostosowane do warunków lokalizacji winnicy pod wzglêdem odmiany, doboru
podk³adki i jakoci. Nie ma te¿ wiêkszego sensu sadzenie odmian i klonów, które nie odpowiadaj¹
za³o¿onemu profilowi produkcji naszego gospodarstwa pod wzglêdem typu i jakoci uzyskanego
z nich wina. Gdy nie znajdziemy na rynku odpowiednich sadzonek, nie kupujmy czego w za-
mian, ale raczej zleæmy ich wykonanie w szkó³ce winoroli, nawet jeli opóni to o jeden rok
posadzenie winnicy.
zacznijmy od amatorskiej produkcji wina
Jeli mamy zamiar w przysz³oci produkowaæ wino na komercyjn¹ skalê, powinnimy jak naj-
prêdzej zacz¹æ próby w tym zakresie, najlepiej podejmuj¹c domowy wyrób na w³asne potrzeby.
Nie czekajmy wiêc, a¿ zbierzemy tonê, czy dwie winogron z w³asnej winnicy i nie bêdziemy sobie
mogli poradziæ z ich przerobem. Jeli jeszcze nie mamy w³asnych winogron, mo¿emy do tego celu
u¿yæ surowca zakupionego w innej winnicy (choæby na S³owacji). Nawet przy niewielkiej skali
wyrobu np. 50100 l starajmy siê zachowaæ wszelkie regu³y sztuki oraz normy technologiczne
i jakociowe wymagane przy profesjonalnej produkcji winiarskiej. Starajmy siê te¿ od samego
pocz¹tku, aby nasze wino reprezentowa³o jakoæ zadowalaj¹c¹ potencjalnych nabywców. Zapra-
szajmy do degustacji ludzi którzy mogliby byæ naszymi przysz³ymi klientami i s³uchajmy uwa¿nie
ich opinii. Jeli nasze amatorskie dokonania winiarskie spotkaj¹ siê z ich uznaniem, z tym wiêksz¹
pewnoci¹ bêdziemy mogli rozpocz¹æ komercyjna produkcjê wina na wiêksz¹ skalê.
jakoæ wina rodzi siê w winnicy
Jeli zamierzamy w przysz³oci produkowaæ wino naprawdê wysokiej klasy, zadbajmy przede wszyst-
kim o pierwszorzêdnej jakoci surowiec do produkcji. Pamiêtajmy, ¿e podstaw¹ ka¿dego dobrego wina
s¹ zdrowe i odpowiednio dojrza³e winogrona i nie liczmy, ¿e braki w tym zakresie nagrodzi nam techno-
logia wyrobu. W rêkach marnego winiarza nawet najlepsze grona mog¹ przemieniæ siê w z³y trunek, ale
z kiepskiego surowca po prostu nie da siê uzyskaæ naprawdê dobrego i w pe³ni uczciwego wina. Na
pocz¹tku skupmy wiêc nasze wysi³ki na w³aciwym zaprojektowaniu, za³o¿eniu i uprawie winnicy (dobra
lokalizacja, sadzonki, przygotowanie gleby, uformowanie krzewów, etc.).
Z otch³ani wieków
Zamierzch³e pocz¹tki
Historia podkarpackiego winiarstwa liczy sobie oko³o tysi¹c lat. Jak dowodz¹ wykopaliska archeolo-
giczne, ju¿ na prze³omie IX i X stulecia winorol uprawiano na s¹siednich terenach Ma³opolski, wschod-
niej S³owacji i zachodniej Ukrainy. Z tego czasu pochodz¹ na przyk³ad pozosta³oci winnicy odkryte na
zboczach Wawelu. A wiêc ca³e pokolenie przed Mieszkiem I na pó³nocnych stokach Karpat kto zajmo-
wa³ siê winiarstwem!
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]