[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Krzysztof Jurecki
Owartościowaniuwfotografii.Kilkauwag
l
ZgodniezróŜnorodnymipoglądamiwyraŜanymiwkręgachestetykii
krytyki postmodernistycznej jakakolwiek aksjologia dotycząca sztuk
plastycznych(wtymifotografii)stałasięanachronicznainiepotrzebna.Nie
istnieją Ŝadne bezwzględne i ponadczasowe wartości. Wszystko jawi się
ciągłą zmiennością relacji. W sztukach plastycznych przywoływane jest
pojęciealegorii,znakuniezaśsymbolu.Zresztąjegoznaczeniejestobecnie
redukowane w całej kulturze przez róŜne odmiany psychoanalizy, w tym
krytykę feministyczną. Wszystkie techniki i co waŜniejsze tendencje
artystycznesąjednakdozwoloneirównouprawnione,włączniezsoftporno.
Jestem przekonany, Ŝe obecnie istnieje kilka róŜnorodnych metod
oceny jakości (wartości) fotografii. W dalszym ciągu trudno obejść się bez
wartościowania; jest ono, tak jak dawnej, nieodzowne. Z pojęciem
wartościowaniawiąŜesięwkońcurozwójludzkości.
Przedstawięswąkoncepcjęocenianiafotografii,opartąnametodologii
historii sztuki i teorii fotografii. Po pierwsze, mamy do czynienia z
wartościami artystycznymi (lub antysztuką w przypadku tendencji
awangardowych), które były osiągane za pomocą zmiennej historycznie
formy. O nich decydowała nowość (nowatorstwo), określony styl czy teŜ
tendencja, które w konfrontacji z podobnymi realizacjami z tego zakresu
zaświadczająoklasieartystycznejkonkretnegozdjęcia.
Wielokrotnie w historii fotografii cenione były jednak inne jakości
oceniane jako dokumentalne, fotogeniczne, „straight phography" i „live
photography",którereprezentującałyzestawfotografiizkręguhistorycznego
dokumentuireportaŜuwjegoróŜnychodmianach.WzaleŜnościodstadium
rozwoju technologicznego fotografii, jej wytwory mogły przybrać formę
werystycznąrealistycznąaniekiedybliskąabstrakcji(np.„cameraobscura").
Ale jest to naturalne, poniewaŜ fotografia w duŜo większym stopniu od
malarstwajesttwórczościąpolegającąnanieustannymprzekraczaniubarier
technologicznych.
Właśnieaspekttechnologicznyjestbardzoistotnywhistoriifotografii.
Stanowi on impuls dla rozwoju twórczości, ale często bywa przeceniany.
Takie przykłady moŜna wskazać z historii awangardy, ale jeszcze częściej
obecnie, w dobie przełomu postmodernistycznego, w duŜej mierze
dotyczącego zapisu cyfrowego. Koncentracja artysty wyłącznie na samej
formieplastycznejnajczęściejprowadzidonikąd.Bezautentycznejideiwiele,
zdawałoby się wartościowych zdjęć, nie wytrzymało próby czasu, stało się
banałem, niewaŜnym w obliczu ponadczasowych wartości, jakich
poszukujemyijakiepostrzegamywperspektywiehistorycznej.
OjakościfotografiiinterpretowanejjakoniezaleŜnaformaartystyczna
lub część nowoczesnej sztuki moŜemy mówić tylko w związku z ideą
przesłaniemjakiewyraŜa.MogąbyćonezawartewróŜnychformachsłowa
pisanego: manifeście (czasy awangardy), tekście teoretycznym (epoka
modernizmu), poezji, dzienniku etc. bądź moŜemy ją rekonstruować na
podstawieinnychhistorycznychprzesłanek.JesttobardzowaŜna,achyba
niedocenianawpełnikodyfikacjaokreślającaczymjestimoŜebyćprzekaz
fotograficznytoatrakcyjnepołączenieobrazuwizualnegozjegoprzesłaniem
(ideątreścią).
Określona ekspresja twórcza występuje w fotografii amatorskiej
(nazywana niekiedy nieprecyzyjnie magicznością). Fotografia w rękach
artysty jest innego rodzaju jakością gdyŜ wyraŜa koncepcje filozoficzne, z
którychnajbardziejistotnesąegzystencjalne,wbezpośrednisposóbsięgające
dosferysztuki.
FotografiamoŜestaćsięsztukątylkowprzypadkugdyzałoŜymy,Ŝe
wyraŜaonaodwiecznepragnieniaczłowiekazwiązanezwyjaśnianiemistoty
Bytu („Sein"). Natomiast częściej fotografia bywa dokumentem wizualnym,
wzbogacającym tło historyczne i kulturowe epoki modernizmu i
postmodernizmu. Jak oceniać bardzo róŜnorodny zbiór nazywany dziejami
fotografii?NaleŜyanalizowaćgowramachokreślonegojęzykawizualnego,np.
zdjęcia dokumentalne z socjologicznymi, reportaŜem, etc., a fotografię
awangardową (modernistyczną) i postmodernistyczną w ramach relacji do
sztukinowoczesnejiponowoczesnej,atakŜedofilmuitwórczościvideoz
danegookresu.
Fotografia zawsze istniała dzięki działaniu światła na błonę
negatywową choć obecnie fotografia cyfrowa uniewaŜnia taki sposób
powstawania obrazu. Fotografia jest przede wszystkim określonym
myśleniemiwidzeniemświata,którehistoryczniejestzmienne.Ojejjakości
estetycznej, artystycznej wcale nie świadczy coraz doskonalszy sprzęt i
wyposaŜenie technicznie. Wręcz przeciwnie, często niedoskonałości
technicznesprzętudecydowałyoniepowtarzalnościodbitek,conastąpiłojuŜ
wlatach30.i40.XXwieku.
Fotografia jest formą współdziałania człowieka z aparatem
(„narzędziem"), posiadającym zaprogramowane funkcje. MoŜna
postępowaćzgodniezjegofunkcjamilubpróbowaćjeprzekroczyć.W
wynikutegofotografiaczasamiświadomieprzenikałaiprzechodziławobszar
innychdziedzinartystycznych,takichjakgrafikaczymalarstwo.Fotografia
bezpośrednia („straight", „pure", candid") poszukiwała swego języka
wizualnego innego od malarstwa czy rysunku, co było kanwą dla rozwoju
modernizmu fotograficznego. Obecnie tego typu tradycja bardzo osłabła,
podobnie jak całego dokumentu fotograficznego. W zdecydowanie lepszej
kondycjiodlat80.znajdujesię„fotografiainscenizowana",łączącawsobiew
hybrydalny sposóbróŜneśrodkiitechniki.Częstorezygnujeonazeswego
dziedzictwa,włącznieze światłem, chętniej sięgając do pozafotograficznych
środków,podobniejaktodziałosięwczasachdominacjiestetykipiktorialnej.
Ale konsekwencje obecnego przełomu są daleko bardziej dalekosięŜne,
związanezrzeczywistościąwirtualnaitzw.sztukąInternetu.
¨ Krzysztof Jurecki
l
[ Pobierz całość w formacie PDF ]