[ Pobierz całość w formacie PDF ]
KSZTAŁCENIE I DOSKONALENIE NAUCZYCIELI
Sztuka origami
w przedszkolu
n
Dorota Dziamska, Janina KrystynaTiereszko
na sztuce origami, które może-
my zaproponować dzieciom,
tworzą bardzo wartościowe pole doświad-
czeń edukacyjnych. Czynność składania jest
jednocześnie ćwiczeniem motorycznym,
a w zależności od wielkości składanej płasz-
czyzny, nauczyciel może stymulować zarów-
no dużą, jak i małą motorykę. Szczególnego
znaczenia w przedszkolu nabierają ćwicze-
nia manipulacyjne z małym kołem, kwadra-
tem czy inną wyjściową płaszczyzną origami,
które usprawniają mięśnie dłoni tak po-
trzebne w nauce pisania i jednocześnie po-
magają poznać stosunki przestrzenne, figury
geometryczne oraz geometrię samej kartki
papieru.
Do ćwiczeń tych nauczyciel stosuje proste
techniki sztuki orgiami, tzw. techniki origa-
mi płaskie z koła czy z kwadratu. Stosowa-
nie tych technik zaczyna się już w trzecim
roku życia dziecka, a oparte na wcześniej-
szych doświadczeniach sensorycznych (za-
czynamy składanie od koła jako kształtu
najbardziej przyjaznego dziecku) zapewnia
jednocześnie pierwsze sukcesy edukacyjne.
Ważną funkcją papierowych ćwiczeń ma-
nipulacyjnych jest systematyczne wyrówny-
wanie napięcia mięśniowego. Konstrukcyjne
zabawy przedszkolaków, aranżowane przez
nauczyciela, dają duże możliwości w zakresie
aktywności społecznej, wywołują określone
interakcje, na podstawie których dziecko
spontanicznie aktywizuje się w rozmowie, bę-
dącej konsekwencją wykonywanych czynno-
ści. Stosowanie na zajęciach odpowiednich
modeli o różnym zakresie ich trudności oraz
o określonej formie tematycznej umożliwia
nauczycielowi świadome wejście w cztery
obszary rozwojowe dziecka jednocześnie.
Zabawa taka wspiera bowiem rozwój fizycz-
ny, jednocześnie zapewniając poznawanie
rzeczywistości z dużą dozą emocjonalnych
przeżyć i kontaktów społecznych. Wyzwala-
jąca się w ten sposób ekspresja twórcza dzie-
ci „zaprasza” je systematycznie w progi sztu-
ki. Umożliwia wnikliwe, systematyczne jej
poznawanie przez działanie, otwierając jed-
nocześnie świat dziecka na przeżywanie
wspólnej radości, poczucia sprawstwa, od-
krywanie swoich możliwości. Ten holistycz-
ny wymiar sztuki orgiami, niejednokrotnie
pomijany przez tych pedagogów, którzy
w papierowej składance widzą jedynie kolej-
ną ozdobę na choinkę czy dekorację przed-
szkolnego kącika, jest najistotniejszym jej
atutem, bowiem czynności prowadzące
do budowy papierowej składanki, zapropo-
nowane w metodyczny sposób dzieciom
przez nauczyciela, mogą stanowić treść nie-
jednych, w pełni zintegrowanych zajęć.
Wzrost poziomu integracji sensorycznej
winien być celem każdych zajęć na poziomie
edukacji elementarnej, a papierowe zabawy
z origami w pełni umożliwiają realizację tego
celu. Oczywiście, jeżeli origami będziemy sto-
sować wyłącznie od czasu do czasu, nie może-
my powiedzieć, iż w sposób znaczący wpłynę-
liśmy na zwiększenie poziomu integracji
sensorycznej. Jednak, gdy origami stanie się
10
Wychowanie w Przedszkolu
Z
abawy konstrukcyjne oparte
 pewnym szerokim, przemyślanym systemem
zajęć, efekty naszej pracy z dziećmi będą wi-
doczne na wielu płaszczyznach. Nawet rodzi-
ce, nie będąc specjalistami–pedagogami, od-
kryją konkretne postępy swoich dzieci
w zakresie rozwoju psychicznego. Wzrosną
również znacznie ich umiejętności językowe
i matematyczne, nie mówiąc już o czytelnej
i chętnie werbalizowanej przez nie same oce-
nie piękna płynącego z obrazków origami.
Origami jako sztuka sama w sobie narzuca
pewną odpowiedzialność za estetykę tego, co
robimy z przedszkolakami. Same wzory i pro-
pozycje obrazków orgiami, wykonane przez
nauczyciela, muszą być estetyczne, poprawne
kompozycyjnie i zgodne z zasadami tej sztu-
ki. Brak fachowości w tym zakresie może
przyczynić się do zwiększania poziomu nad-
pobudliwości i przesadnej ruchliwości dzieci.
Nieodpowiednio przygotowane zajęcia, np.
nieforemne płaszczyzny origami do składa-
nia (nie koło, ale wycięty nożyczkami owal,
nie kwadrat, ale prostokąt itd.), brak znajo-
mości założeń metodyki prowadzenia takich
zajęć doprowadzić może do chaosu, częstych
pytań, np.
Czy tak? Czy ja mam dobrze?
itd.,
zamiast do koncentracji, skupienia i wycisze-
nia dzieci. Wykonane przez nauczyciela plan-
sze demonstracyjne o dużej liczbie kół w sze-
rokiej gamie średnic prowadzą do nie-
przewidywalnych form zachowania, do bała-
ganu. Konieczne jest tutaj zastosowanie kon-
kretnej metodyki pracy z orgiami, opartej nie
tylko na teorii zachowań grupowych dzieci
przedszkolnych, ale i praktyce stosowania
origami jako narzędzia integracji.
modelami w przedszkolu oraz tworzeniem
najbardziej odpowiednich do edukacji dzieci
modeli zajęła się grupa pedagogów – na-
uczycieli przedszkoli i szkół z różnych miast
zrzeszona w
Stowarzyszeniu – Polskie
Centrum Origami (www.origami.org.pl).
Stowarzyszenie proponuje nauczycielom
stosowanie origami jako formy wspierania
rozwoju dzieci, narzędzia integracji, a nie
naukę origami jako przedmiotu. Zrozumie-
nie takiej edukacyjnej koncepcji jest niezwy-
kle ważne, ponieważ utopią byłaby konkret-
na chęć włączenia samej sztuki origami
do programów szkolnych jako obowiązkowej
nauki składania papieru. To przez składanie
papieru dziecko rozwija się i uczy, nabywając
odpowiednich umiejętności w zakresach
przewidzianych programami szkolnymi.
Koncepcję edukacji przez origami wpro-
wadzają obecnie w Polsce różne placówki
przedszkolne. Bardzo duże doświadczenie
w tym zakresie, potwierdzone licznymi publi-
kacjami oraz pierwszą próbą opisu badaw-
czego, mają nauczyciele Przedszkola nr 182
w Warszawie, w którym mieści się już od 10
lat Warszawski Oddział Polskiego Centrum
Origami oraz Klub Origami – Mała Syrenka.
Przedszkole proponuje zabawę z origami,
począwszy od trzeciego roku życia dziecka.
Każdy rok pobytu dzieci w przedszkolu to ko-
lejne spotkanie ze sztuką składania papieru.
Spotkania ze sztuką origami, według pro-
ponowanej przez Polskie Centrum Origami
metodyki zajęć w przedszkolu, możemy po-
dzielić na kilka etapów, które są ściśle zwią-
zane z fazami rozwoju dzieci:
l
składanie wstępne, wykorzystujące tech-
nikę origami płaskie z koła – praca
z płaszczyzną origami – kołem, na którym
nie wykonuje się zagięcia lub wykonuje
się tylko jedno zagięcie;
l
składanie prostych modeli w technice ori-
gami płaskie z koła, wykorzystujące zasa-
dę budowy formy – jedno zgięcie na kole
i użycie trafnej (małej) liczby kół do bu-
dowy modelu;
l
składanie obrazków w technice origami
płaskie z koła;
Origami w edukacji przedszkolnej
Już w latach osiemdziesiątych pojawiły
się w naszym kraju pierwsze próby zaintere-
sowania sztuką orgiami. W „Świecie Mło-
dych” oraz magazynie technicznym „Młody
Technik” spotykamy wówczas tego typu za-
dania dla czytelników – wykonanie składan-
ki origami. Były to oczywiście pierwsze pró-
by adaptacji tej pożytecznej umiejętności.
Klasyfikacją technik składania papieru
i stosowną metodyką pracy z papierowymi
11/2006
11
l
składanie wstępne kwadratów – praca
z płaszczyzną – kwadratem, na którym nie
wykonuje się zagięcia lub wykonuje się tyl-
ko jedno zagięcie;
l
składanie prostych modeli w technice ori-
gami płaskie z kwadratu, wykorzystujące
zasadę budowy formy – jedno zgięcie
na kwadracie i użycie trafnej (małej) liczby
kwadratów do budowy modelu;
l
składanie dużych płaszczyzn origami jako
wprowadzenie do pracy w technikach prze-
strzennych;
l
składanie prostych modeli przestrzennych,
których konstrukcja oparta jest na wcze-
śniejszych doświadczeniach składania
form płaskich.
W każdym z przedstawionych powyżej eta-
pów zabawa w składanie zawierać powinna
następujące elementy, które są podstawą pra-
widłowej organizacji holistycznego pola do-
świadczeń edukacyjnych:
l
manipulacja wstępna płaszczyzną origami;
l
wykonanie zgięcia i analiza dotykowa po-
wstałej tak formy (przy czym analizy takiej
dokonujemy po każdym kolejnym złoże-
niu, szczególnie w przypadku form bar-
dziej skomplikowanych – zabawa z etapa-
mi);
l
użycie formy jako elementu (zabawki dy-
daktycznej) rekwizytu do ćwiczeń o cha-
rakterze np. matematycznym, językowym,
interakcyjnym itp.;
l
zabawa indywidualna modelem;
l
zabawa modelem (modelami) w zespole;
l
wykorzystanie powstałych impresji pla-
styczno–technicznych (kart pracy) do ko-
lejnych doświadczeń przedszkolnych.
Oczywiście składanie papierowych modeli
powinno być włączone w odpowiednio przy-
gotowaną sytuację edukacyjną – doświadcze-
nie edukacyjne, w których dziecko oprócz
czynności składania podejmuje się i innych
rodzajów aktywności.
Magia kolorów użytych do składania kółek
czy kwadratów bardzo przemawia do dzieci.
Możliwość wykonania samodzielnie figurki,
która jest ładna, estetyczna, prawidłowa, a na-
wet taka sama, jak pani, to duże poczucie suk-
cesu i zadowolenia. Ten sukces umożliwia
dziecku etapowość powstawania modelu, któ-
rą metodycznie wykorzystuje nauczyciel, aby
zwiększać motywy do dalszej pracy. Tak, krok
po kroku, dziecko odkrywa w sobie możliwo-
ści oraz zapoznaje się z magią samej sztuki
origami, która być może pozostanie na dłużej
dziecięcym hobby albo serdecznym wspo-
mnieniem lat spędzonych w przedszkolu.
Propozycje sytuacji dydaktycznych
Zdumiony Mikołajek
– zajęcia dla dzieci 3- i 4-letnich
n
Pole holistycznych doświadczeń:
– obszar fizyczny – trzymanie i podawanie,
łapanie oburącz pudełka i wędrującej kart-
ki papieru (kartonowa kartka z modelem
Mikołajka), składanie papierowych kół,
manipulacja, umieszczanie modelu w wy-
znaczonej przestrzeni, naśladowanie mi-
miczne;
– obszar emocjonalny – doświadczenie zdu-
mienia, opóźnionej gratyfikacji, radości in-
dywidualnej, radości grupowej, grupowego
zdumienia;
– obszar społeczny – doświadczenie opóźnio-
nej gratyfikacji, interakcji w małej grupie;
– obszar poznawczy – przeliczanie i klasyfi-
kacja papierowych kół, komponowanie
modelu, poznanie emocji zdumienia, do-
świadczanie słuchania i rozmowy o Miko-
łajku, doświadczenie sposobu przykleja-
nia modeli.
n
Pierwsza sytuacja dydaktyczna (A)
l
Zabawa dydaktyczna – Co tam jest?
–
dzieci stając w kole, podają sobie oburącz
pudełko (np. pudełko po butach), klaszcząc
i skandując:
Co tam jest?
Nauczyciel zatrzy-
muje pudełko i sam uchyla wieczko, poka-
zuje swoje zdumienie, prosi o wyrażenie
zdumienia przez dzieci, gdy pokaże, co się
w pudełku znajduje. Zdumione dzieci wraz
z nauczycielem wołają:
O! Duże czerwone
kółko. O! Jakie małe białe kółko
. Pudełko
wędruje kilka razy. Przy końcu zabawy na-
uczyciel zdumiony woła:
O! Puste pudełko,
O! Jeszcze coś!
Na spodzie wieczka model
12
Wychowanie w Przedszkolu
Mikołajka wykonany w technice origami
płaskie z koła. Dzieci oklaskami i okrzyka-
mi witają Mikołajka.
trzebnych do wykonania modelu, rozma-
wiają na temat kółek, które już mają
(patrz: sytuacja dydaktyczna A).
Koła potrzebne do wykonania modelu
Mikołajek – origami płaskie z koła (zasada jednego
zgięcia)
l
Ćwiczenia w składaniu papieru
i kompozycji modelu, ćwiczenia swo-
bodnych wypowiedzi na temat wyko-
nywanych czynności
– dzieci składają
kółka, obserwują model, obserwują czyn-
ności nauczyciela, który również składa,
komponują – układają zwarty model
na kartce, rozmawiają z nauczycielem;
l
Ćwiczenia zdumienia –
dzieci maszeru-
ją wokół stolików z oklaskami, zatrzymu-
ją się na znak nauczyciela przy kolejnych
projektach Mikołajków, wydają okrzyk
zdumienia:
O! Jaki piękny Mikołajek! O!
Jaki piękny Mikołajek Małgosi!
itd.
l
Ćwiczenia w przylepianiu modelu
– dzieci przylepiają własny model według
sposobu demonstrowanego przez nauczy-
ciela (sposób dotyczy ilości używanego
kleju – jedna kropka kleju na zakładce
przylegającej do kartki).
l
Ćwiczenia zbiorowego zdumienia
– wzajemne prezentowanie wykonanych
prac, tworzenie galerii Mikołajków,
okrzyki, oklaski, gratulacje.
l
Ćwiczenia matematyczne –
dzieci pod-
chodzą kolejno do pudełka i mogą wybrać
sobie np. po 2 kółka – jedno duże, jedno
małe jako prezent od Mikołajka.
n
Druga sytuacja dydaktyczna (B)
l
Ćwiczenia manipulacyjne –
dzieci, sie-
dząc przy stolikach, podają sobie oburącz
karton z wykonanym w technice origami
płaskie z koła Mikołajkiem (cztery grupy
dzieci to cztery plansze z Mikołajkiem),
jednocześnie śpiewają świąteczną piosen-
kę lub tylko słuchają jej nagrania (w przy-
padku, gdy nauczyciel rozpoczął właśnie
przygotowania do zapoznania się z jej me-
lodią i tekstem). W momencie zatrzyma-
nia melodii, dziecko z Mikołajkiem w rę-
kach dokonuje analizy dotykowej modelu.
l
Ćwiczenia klasyfikacji, swobodnych
wypowiedzi –
dzieci, patrząc na model
Mikołajka, dokonują wyboru kółek po-
Zdumiony aniołek
– zajęcia dla dzieci 5- i 6-letnich
Aby przygotować podobne propozycje sy-
tuacji dydaktycznych dla starszych grup wie-
11/2006
13
kowych w przedszkolu, przede wszystkim
musimy wyznaczyć prawidłowe pole tzw. do-
świadczeń holistycznych, oparte na odpo-
wiedniej fazie rozwojowej dzieci. Zgodnie
z metodyką, proponowaną przez Polskie
Centrum Orgiami, dzieciom starszym
w przedszkolu możemy już zaproponować
składanie modelu w technice origami pła-
skie z kwadratu.
modelu w wyznaczonej przestrzeni, na-
śladowanie mimiczne;
– obszar emocjonalny – doświadczenie
zdumienia, zaskoczenia, rozczarowania,
opóźnionej gratyfikacji, radości indywi-
dualnej, radości grupowej, grupowego
zdumienia;
– obszar społeczny – doświadczenie opóź-
nionej gratyfikacji, interakcji w dużej gru-
pie;
– obszar poznawczy – przeliczanie i klasyfi-
kacja papierowych kwadratów, kompo-
nowanie modelu, śpiewanie pastorałki,
czytanie sylab
lu, li, la, li, la, la
.
Jeżeli chcemy, aby składanie papieru sta-
ło się w przedszkolu interesującym doświad-
czeniem edukacyjnym dla dzieci, nie może-
my pominąć faktu, iż origami jest sztuką,
którą rządzą stosowne reguły. Każdy wnikli-
wy pedagog, świadomy funkcji poszczegól-
nych ćwiczeń i zabaw proponowanych dzie-
ciom, reguł tych nie pominie, ale czerpiąc
z nich, zorganizuje takie formy aktywności
dzieci, aby ich rozumienie stało się ich
udziałem, logiczną, rozwijającą wędrówką
przez sztukę, dla radości poznania, tworze-
nia, doświadczania prawdziwej miłości.
Aniołek
DOROTA DZIAMSKA
założycielka i prezes Polskiego Centrum Origami,
dyrektorka Origami – Pracowni Pedagogicznej
JANINA KRYSTYNA TIERESZKO
instruktorka origami Polskiego Centrum Orgiami,
nauczycielka Przedszkola nr 182 w Warszawie
Kwadraty potrzebne do wykonania modelu
BIBLIOGRAFIA
z
Kołakowski L
., Mini-wykłady o maxi-sprawach,
Kraków 2006, Wydawnictwo „Znak”.
z
Homplewicz J
., Etyka pedagogiczna,
Warsza-
wa 1996, Wydawnictwo Salezjańskie
.
z
Elementarz Jana Pawła II
, praca pod red.
Krzysztofa Dybciaka
,
Kraków 2001, Wydawnic-
two Literackie.
z
Dziamska D
., Składanie papieru w procesie in-
tegracji mózgu. Wstęp,
Poznań 2003, Wydawnic-
two Drukarnia.
z
Dziamska D.,
Orgiami – metoda nauczania po-
średniego,
„Edukacja i Dialog” 1997, nr 10 /93/.
Oto propozycja odpowiedniego dla star-
szych dzieci pola doświadczeń holistycz-
nych:
– obszar fizyczny – trzymanie i podawanie,
łapanie oburącz pudełka i wędrujących
kartek papieru (kartonowe kartki z mo-
delami fragmentów aniołków – głowy,
skrzydła, suknie), składanie papierowych
kwadratów, manipulacja, umieszczenie
14
Wychowanie w Przedszkolu
[ Pobierz całość w formacie PDF ]